Kata (układ formalny) (jap. 型, 形 kata, standardowa forma ruchu, postawy itp. w sztukach walki i sporcie) – japońskie słowo oznaczające wysoce sformalizowany rodzaj ćwiczeń stosowanych w wielu tradycyjnych sztukach i sportach walki, szczególnie z grupy budō. Są to sekwencje technik ataku i obrony, połączone z określonym poruszaniem, przyjęciem ściśle określonej pozycji i sposobu oddychania. Niektóre techniki w kata mają charakter wyłącznie symboliczny. Kata są bardzo ważną częścią programów nauczania dla wielu sztuk i sportów walki, a dla niektórych, zwłaszcza tych, gdzie kontakt broni z ciałem przeciwnika stanowiłby realne zagrożenie, stanowią ćwiczenia podstawowe.

W kata wykonywanych pojedynczo zaleca się wizualizację ataku przeciwnika (przeciwników) oraz własnej, zalecanej właśnie do tego rodzaju ataku, obrony. W kata wykonywanych w parach jeden z ćwiczących pełni rolę nauczyciela, a drugi ucznia. Nauczyciel inicjuje akcję wykonując określony atak, natomiast zadaniem ucznia jest wykonanie obrony przewidzianej wobec tego rodzaju ataku.
Dla użytku współczesnych adeptów różnych sztuk i sportów walki opracowano nieco uproszczone, podstawowe kata nazywane seitei, pinan (heian). Zawierają one najbardziej podstawowe dla danej sztuki walki pozycje i techniki (waza) i mają pomagać w zrozumieniu kluczowych dla niej zagadnień (np. zachowanie równowagi, odpowiedniego dystansu, postawy ciała oraz właściwego timingu). Po opanowaniu kata podstawowych zaleca się adeptom studiowanie kata bardziej zaawansowanych, nauczanych według dawnych sztuk walki, tzw. koryū-bujutsu.
W wielu sztukach i sportach walki wymagana jest odpowiednia znajomość kata przy zdawaniu egzaminów na stopnie uczniowskie oraz mistrzowskie dan. Kata są również często prezentowane podczas publicznych pokazów. W niektórych dyscyplinach poprawność wykonania kata oceniana jest również w kategoriach konkurencji sportowej.

Uwagi ogólne dotyczące oceny i poprawności wykonania kata
•Yoi-no-kishin oznacza postawę gotowości i koncentracji konieczną do rozpoczęcia formy,
•In’yō wskazuje na ruchy wyimaginowanych przeciwników i zaleca skupienie uwagi tak na ataku, jak i obronie,
•Waza-no-kankyū oznacza odpowiednią szybkość każdego ruchu w kata,
•Tai-no-shinshuku oznacza siłę naprężenia lub rozluźnienia mięśni przy poszczególnych ruchach,
•Kokyū mówi o kontroli i prawidłowości wykonania,
•Kensei wskazuje na wydawany dwukrotnie podczas każdego kata okrzyk podkreślający ducha walki,
•Chakugan wskazuje na konieczność poznania celowości wszystkich ruchów w kata (bunkai),
•Zanshin oznacza ciągłą koncentrację na przejściu od jednego ruchu do drugiego.

Kata Judo:

1. Nage-no-Kata (Formy rzucania).  Z każdej z pięciu Nage-waza wybrane są trzy reprezentatywne techniki: Te-waza, Koshi-waza, Ashi-waza, Ma-sutemi-waza i Yoko-sutemi-waza.

2. Katame-no-Kata (Formy unieruchomiania i kontroli)
Z każdej z trzech Katame-waz wybrano pięć technik modelowych: Osaekomi-waza, Shime-waza i Kansetsu-waza.

3. Kime-no-Kata (Formy decydujących technik)
Ma to na celu nauczyć się technik poważnej walki. Składa się z technik w pozycji klęczącej (Idori, 8 technik) oraz w pozycji stojącej (Tachiai, 12 technik).

4. Ju-no-Kata (formy łagodności i elastyczności)
Jest to wyrazista, gimnastyczna kompozycja metod ataku i obrony w serii powolnych i umiarkowanych działań. Składa się z trzech elementów, Dai-ikkyo (zestaw 1), Dai-nikyo (zestaw 2) i Dai-sankyo (zestaw 3), każdy z nich ma pięć technik.

5. Kodokan Goshin-jutsu (Forms of Kodokan Self-Defense)
Składa się z „sekcji nieuzbrojonej” i „sekcji broni”. „Sekcja nieuzbrojona” składa się z dwunastu technik, natomiast „Sekcja broni” składa się z dziewięciu technik.

6. Itsutsu-no-Kata (Formy „pięciu”)
Formy te wyrażają mechanizm ataku i obrony w sposób wzniosły. Składa się z pięciu sekwencji ruchów, które artystycznie wyrażają siłę natury.

7. Koshiki-no-Kata (Formy klasyczne) Kano Shihan wysoko ocenił formy Kito-ryu Jujutsu, ponieważ stanowią one istotę ataku i obrony. Dlatego opuścił formularze jako Kodokan Koshiki-no-Kata, z niewielkimi zmianami. Składa się z 14 technik Omote (przód) i 7 technik Ura (tył).

8. Seiryoku-Zenyo-Kokumin-Taiiku (formy wychowania fizycznego o maksymalnej wydajności)
Zawiera zarówno aspekty wychowania fizycznego, jak i sztuk walki oraz ma formy ataku i obrony. Składa się z 8 ruchów Tandoku-renshu (ćwiczenia solo) i 9 ruchów Sotai-renshu (ćwiczenia w parach).